Bạn đọc viết: Rác ngập đường cả mấy tháng không ai dọn
Trưa 9.1, trên giường bệnh, Xuân Son phấn khởi cầm trên tay Huân chương Lao động hạng ba do Chủ tịch nước trao tặng. Anh là 1 trong số 6 cầu thủ của đội tuyển Việt Nam được nhận phần thưởng đặc biệt này, sau thành tích xuất sắc giành HCV AFF Cup. Xuân Son bày tỏ dòng trạng thái bằng tiếng Việt: Tuyệt vời!Theo chẩn đoán của các bác sĩ thuộc bệnh viện Vinmec, Xuân Son cần khoảng 9 tháng để hồi phục và trở lại sân cỏ. Đây là khoảng thời gian không ngắn với các cầu thủ chuyên nghiệp, thế nên đây cũng là thử thách cho những người gặp chấn thương. Trước Xuân Son, có những đồng nghiệp rất nổi tiếng cũng từng rơi vào hoàn cảnh tương tự, họ cũng gãy chân sau những pha va chạm kinh hoàng trên sân cỏ, nhưng sau đó họ hồi phục và thi đấu rất tốt, giành lấy những vinh quang tiếp theo trong sự nghiệp.Nổi bật nhất trong số những cầu thủ nội từng bị gãy chân và quay trở lại là tiền vệ Đỗ Hùng Dũng. Cựu tuyển thủ quốc gia gặp chấn thương rất nặng trong 1 trận đấu thuộc giải V-League vào năm 2021. Năm đó, sau pha va chạm với tiền vệ Hoàng Thịnh trong trận đấu trên sân Thống Nhất, giữa 2 đội TP.HCM và Hà Nội FC, Hùng Dũng bị gãy chân.Khoảng 8 tháng sau ngày chấn thương, Đỗ Hùng Dũng quay lại sân tập của Hà Nội FC vào tháng 11.2021. Đầu mùa giải V-League 2022, Hùng Dũng trở lại thi đấu, sau khoảng 1 năm rời xa sân đấu chuyên nghiệp. Cầu thủ này thi đấu tốt sau thời gian dưỡng thương, được gọi trở lại đội tuyển Việt Nam tham dự AFF Cup 2022. Năm đó, đội bóng của HLV Park Hang-seo lọt vào đến trận chung kết.Dưới thời HLV Philippe Troussier (người Pháp), Hùng Dũng tiếp tục là trụ cột, mang băng thủ quân của đội tuyển Việt Nam tại Asian Cup 2023 (diễn ra đầu năm 2024) và vòng loại thứ 2 World Cup 2026. Chỉ tiếc rằng giai đoạn đội tuyển Việt Nam được dẫn dắt bởi HLV Troussier là giai đoạn đội tuyển Việt Nam nói chung thi đấu không thành công, chứ bản thân Hùng Dũng không hề chơi kém trong khoảng thời gian trở lại sân cỏ sau chấn thương.Trên bình diện quốc tế, cựu tuyển thủ Tây Ban Nha Cesc Fabregas từng chấn thương rất nặng vào các năm 2008 và 2010, khi anh còn khoác áo Arsenal (Anh). Lần đầu là khi anh va chạm với đồng hương Xabi Alonso khi Arsenal đối đầu với Liverpool tại giải Ngoại hạng Anh, lần thứ nhì Cesc Fabregas bị gãy chân trong trận đấu giữa Arsenal với CLB Barcelona (Tây Ban Nha) tại UEFA Champions League.Những chấn thương này khiến sự nghiệp cầu thủ của Cesc Fabregas có những lúc bị gián đoạn. Anh buộc phải nghỉ nhiều tháng, phải trải qua quá trình phẫu thuật và hồi phục căng thẳng trước khi trở lại sân cỏ. Tuy nhiên, sau khi quay lại với bóng đá đỉnh cao, ngôi sao người Tây Ban Nha vẫn kéo dài sự nghiệp thi đấu của mình đến tận năm 2023. Trong khoảng thời gian sau đó, anh khoác áo thêm nhiều CLB lớn tại châu Âu sau ngày chấn thương, như Barcelona (2011 – 2014), Chelsea (Anh, 2014 – 2019), Monaco (2019 – 2022).Những trường hợp của Đỗ Hùng Dũng hay Cesc Fabregas sẽ tiếp thêm động lực cho Xuân Son trên hành trình trở lại sân cỏ. Điều quan trọng đối với tân vua phá lưới AFF Cup 2024, ở chỗ quá trình hồi phục của cầu thủ này diễn ra như thế nào, từ khâu chăm sóc y tế, vật lý trị liệu cho đến vấn đề dinh dưỡng.Trước đó, bác sĩ Trần Trung Dũng (người trực tiếp mổ cho Xuân Son) của Bệnh viện Vinmec, nơi Xuân Son đang điều trị, dành lời tâm huyết cho cầu thủ của đội tuyển Việt Nam: "Thể trạng của Xuân Son là thể trạng của người phương Tây, rất dễ tăng cân. Vì thế, chỉ cần Xuân Son giảm cường độ tập luyện, anh sẽ tăng cân rất nhanh, từ khoảng 90 kg hiện tại, cầu thủ này có thể vượt qua con số 100 kg khá nhanh.Vì thế, ca phẫu thuật mới chỉ là 1/10 quãng đường trở lại sân cỏ của Xuân Son trong thời gian tới. Sẽ có rất nhiều khó khăn cho Xuân Son ở những ngày phía trước. Xuân Son phải duy trì, kiểm soát cân nặng của bản thân. Cầu thủ này phải kiên trì tập hồi phục. Quá trình tập hồi phục cũng phù hợp với từng giai đoạn khác nhau, gồm giai đoạn chưa liền xương và đã liền xương. Rồi ngay ở giai đoạn liền xương cũng chia ra làm 2 phần khác nhau: giai đoạn mới liền xương, xương chưa chắc chắn và giai đoạn xương đã liền chắc. Mỗi giai đoạn phải có những bài tập khác nhau".Với cầu thủ giàu tính chuyên nghiệp và giàu nghị lực như Xuân Son, người hâm mộ luôn tin rằng sẽ anh sẽ hồi phục tốt, để các cổ động viên lại được thấy anh tỏa sáng trên sân cỏ trong thời gian sắp tới.Sinh viên ĐH Cambridge muốn chuyển sang thực đơn 'thuần chay'
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.
Áp lực lớn đối với WTO
Ngày 8.3, thông tin từ Công an tỉnh Ninh Bình cho biết, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Ninh Bình vừa ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can, bắt tạm giam Quách Thị Nương (44 tuổi, ngụ xã Đồng Phong, H.Nho Quan, Ninh Bình), để điều tra về hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản.Theo kết quả điều tra ban đầu của Phòng Cảnh sát hình sự Công an tỉnh Ninh Bình, từ tháng 7.2023 - 10.2024, Nương đã sử dụng mạng xã hội Zalo và Facebook đăng tải thông tin kêu gọi người dân bỏ tiền đầu tư buôn bán nhung hươu và các loại thảo dược với lợi nhuận cao. Nương tự giới thiệu có nhiều mối làm ăn lớn, buôn bán dễ dàng để thu hút người dân đầu tư tiền. Trong khoảng thời gian trên, đã có 4 người dân trên địa bàn tỉnh Ninh Bình chuyển cho Nương gần 13 tỉ đồng để đầu tư. Tuy nhiên, sau khi nhận được tiền, Nương đã không đầu tư như cam kết mà chiếm đoạt tiêu xài cá nhân.Phòng Cảnh sát hình sự Công an tỉnh Ninh Bình thông báo, ai là nạn nhân của Quách Thị Nương thì liên hệ, trình báo với Công an tỉnh Ninh Bình để được giải quyết.
Diện tích rừng đủ tiêu chí tính tỷ lệ che phủ đạt hơn 13,9 triệu ha. Trong đó, rừng tự nhiên hơn 10,1 triệu ha, rừng trồng hơn 3,7 triệu ha. Tỷ lệ che phủ rừng toàn quốc đạt 42,02%.
Đã thu gần 3.100 tỉ đồng tiền dịch vụ môi trường rừng
Cụ thể, Công ty TNHH De Heus vừa thông báo điều chỉnh giá bán thức ăn chăn nuôi gia súc, gia cầm, bò, dê và thỏ ở thị trường miền Tây và miền Trung. Trong đó, giảm 200 đồng/kg đối với nhóm các sản phẩm thức ăn heo con, đậm đặc heo, đậm đặc gà, heo nái, heo đực, dê, thỏ và bò thịt; giảm 160 đồng/kg đối với các sản phẩm thức ăn cho gà thịt, vịt con, vịt thịt và heo thịt. Giảm 100 đồng/kg đối với các sản phẩm thức ăn gà đẻ, bò sữa và giảm 60 đồng/kg đối với tất cả sản phẩm thức ăn chim cút, vịt đẻ.
